فرسایندگی باران تحت تأثیر توزیع زمانی شدت بارندگی در استان زنجان

شدت بارندگی از مهمترین عوامل موثر بر فرسایش خاک است که بر میزان تولید رواناب و فرسایش خاک اثر می گذارد. توزیع زمانی شدت بارندگی طی یک رخداد بارندگی می تواند بر میزان رواناب و فرسایش خاک موثر باشد. این مفهوم که به صورت الگوی توزیع زمانی بارندگی مطرح می باشد، در قابلیت فرسایش زایی باران های مختلف نقشی مهم دارد. تاکنون مطالعاتی محدودی در مورد تأثیر الگوی توزیع زمانی بارندگی بر رواناب و فرسایش خاک در سراسر دنیا انجام گرفته است. در این پژوهش 29 الگوی بارندگی غیریکنواخت همراه با یک الگوی بارندگی یکنواخت مورد بررسی قرار گرفت. مقدار بارندگی در کل الگوهای بارندگی یکسان (20 میلی متر) بود. در الگوهای بارندگی غیریکنواخت، شدت بارندگی طی مدت بارندگی متغیر بود و بسته به نوع الگو، بیش ترین شدت بارندگی (40 میلی متر بر ساعت) در دوره های 5، 5/7، 10، 15، 20 و 30 دقیقه اعمال گردید. در الگوهای بارندگی یکنواخت، شدت بارندگی (mm.h-1 20) طی مدت بارندگی (60 دقیقه) ثابت بود. برای این منظور 35 کرت فرسایشی با ابعاد 60 سانتی متر در 80 سانتی متر در دامنه ای با شیب 9 درصد در سال 1391 ایجاد شد. هر کرت تحت یکی از الگوهای بارندگی مذکور در پنج تکرار با فاصله یک هفته قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوتی معنی دار بین الگوهای مختلف بارندگی از نظر میزان رواناب و هدررفت خاک وجود داشت (001/0p<). این تفاوت به دلیل تخریب خاک سطحی و کاهش نفوذپذیری خاک طی شدت اوج بارندگی بود. در باران دارای الگوی یکنواخت به دلیل شدت ثابت بارندگی، تولید رواناب و هدررفت خاک نسبت به باران های دارای الگوی غیریکنواخت کم تر بود. همچنین کم ترین و بیش ترین رواناب و هدررفت خاک در الگوهای بارندگی غیریکنواخت به ترتیب در الگوهای با تداوم شدت اوج بارندگی 5 دقیقه و 30 دقیقه مشاهده شد. نتایج نشان داد که رابطه ای مثبت و معنی دار بین شدت بارندگی و رواناب (001/0p< ،31/0r2=) و هدررفت خاک (001/0p< ،46/0r2=) وجود داشت.